English
日本語
한국어
简体中文
Từ năm 2014, khi CEO Meta Mark Zuckerberg thực hiện vụ mua đất lớn đầu tiên, sự hiện diện của ông trên đảo Kauai, Hawaii ngày càng mở rộng, gây ra nhiều tranh cãi. Khởi đầu với 700 mẫu đất trị giá 100 triệu USD ở bờ bắc Kauai, dự án này đã âm thầm phát triển thành một trong những khu đất tư nhân rộng lớn và gây tranh cãi nhất trong lịch sử Hawaii hiện đại. Một thập kỷ sau, trang trại Koʻolau Ranch của Zuckerberg đã mở rộng lên hơn 2.300 mẫu, một khu đất công nghệ cao với giá trị ước tính gần bằng ngân sách vận hành hàng năm của cả hòn đảo.
Khác với những giao dịch công khai ban đầu, các vụ mua đất gần đây của Zuckerberg được thực hiện kín đáo hơn. Vụ mua 1.000 mẫu đất trị giá khoảng 65 triệu USD được hoàn thành với rất ít sự chú ý của công chúng. Tuy nhiên, quy mô khổng lồ của Koʻolau Ranch là không thể phủ nhận. Khu đất tư nhân này hiện rộng gấp ba lần Công viên Trung tâm ở New York, tương đương 1.740 sân bóng bầu dục NFL. Ranh giới của nó bao trùm nhiều cảnh quan đa dạng, từ núi non hùng vĩ đến bờ biển, bao gồm đồi rừng tươi tốt, đất nông nghiệp và những khu chôn cất linh thiêng có ý nghĩa lịch sử.
Những Cuộc Chiến Pháp Lý Và Phản Đối Từ Cộng Đồng Địa Phương
Với nhiều người Hawaii bản địa, việc Zuckerberg sở hữu lượng đất lớn không chỉ là một nơi nghỉ dưỡng riêng tư. Nó tượng trưng cho sự tiếp diễn đau lòng của cuộc đấu tranh lịch sử nhằm bảo vệ đất đai tổ tiên. Nỗi đau này bùng lên năm 2016 khi Zuckerberg khởi kiện nhiều vụ án nhằm xác định hậu duệ liên quan đến 14 mảnh đất Kuleana nằm trong khu đất đang mở rộng của ông. Những mảnh đất Kuleana này, được trao cho người dân thường Hawaii trong cuộc cải cách đất đai thế kỷ 19 (Great Mahele), tuy nhỏ nhưng mang ý nghĩa văn hóa và gia phả lớn lao với các gia đình địa phương.
Những vụ kiện này được đệ trình theo cơ chế pháp lý gọi là “quiet title” (làm sạch quyền sở hữu), thường dùng để giải quyết tranh chấp sở hữu phức tạp khi đất đai bị chia cắt giữa nhiều hậu duệ. Tuy nhiên, nhiều người chỉ trích cho rằng quy trình này thường bị các chủ đất giàu có lợi dụng để ép buộc gia đình bán phần đất của họ. Nhiều hậu duệ không biết mình có quyền sở hữu, chỉ nhận ra khi nhận được trát tòa, và thường không có khả năng tài chính để tự bảo vệ. Cộng đồng phản ứng dữ dội, các gia đình Hawaii bản địa cáo buộc Zuckerberg dùng tòa án để tước đoạt quyền thừa kế của họ. Nhà hoạt động Healani Sonoda-Pale lên án đây là “ăn cướp hợp pháp”, kêu gọi bảo vệ chủ đất Kuleana như các loài có nguy cơ tuyệt chủng.
Vụ việc thu hút sự chú ý của truyền thông toàn quốc và làm dấy lên làn sóng phẫn nộ địa phương. Đối mặt với áp lực, Zuckerberg rút đơn kiện năm 2017, tuyên bố muốn “sửa sai”. Nhưng với nhiều cư dân Kauai, thiệt hại đã xảy ra. Chiến lược “quiet title” làm lộ rõ sự chênh lệch quyền lực giữa giới công nghệ siêu giàu và cộng đồng dễ tổn thương, nơi một mảnh đất nhỏ cũng mang ý nghĩa văn hóa và thế hệ vượt xa giá trị thị trường.
Hành Động Lập Pháp Bảo Vệ Đất Đai
Trước làn sóng chỉ trích, các nhà làm luật Hawaii đề xuất dự luật nhằm hạn chế lạm dụng kiện “quiet title”. Dự luật yêu cầu chủ đất giàu có phải hòa giải trước khi kiện ra tòa, giúp giảm gánh nặng pháp lý cho chủ đất nhỏ. Dự luật đã được Hạ viện bang thông qua và được ủy ban Tư pháp Thượng viện điều chỉnh, cũng quy định nguyên đơn (thường là chủ đất lớn) phải chi trả chi phí hòa giải, chỉ được hoàn lại nếu tòa cho là công bằng. Dù tiến triển chậm, dự luật này đánh dấu bước chuyển quan trọng, công nhận nhu cầu bảo vệ đất Kuleana và người thừa kế khỏi các thủ thuật pháp lý có tính bóc lột. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng cải cách pháp lý có thể chưa đủ để ngăn ảnh hưởng của sự giàu có đang thay đổi môi trường văn hóa và tự nhiên mong manh của Hawaii.
Pháo Đài Tự Cung Tự Cấp Giữa Thiên Đường
Khu đất của Zuckerberg ở Kauai không chỉ rộng lớn mà còn hoạt động như một tổ hợp tự túc, kiên cố. Được gọi là Koʻolau Ranch, nơi đây có hệ thống nước, thực phẩm và năng lượng riêng. Giấy phép công khai và quan sát từ drone tiết lộ một mạng lưới rộng lớn: hai dinh thự khổng lồ nối bằng đường hầm ngầm, nhiều nhà khách, phòng gym, sân tennis và cả những ngôi nhà cây hình đĩa độc đáo lơ lửng giữa rừng rậm. Đặc biệt nhất là hầm ngầm rộng 5.000 foot vuông, trang bị cửa chống nổ và đường hầm bí mật, cho thấy sự chuẩn bị ở mức cực đoan.
Việc xây dựng và vận hành Koʻolau Ranch được giữ kín chưa từng có, tương tự các cơ sở công nghệ tối mật. Tất cả nhân viên liên quan đều bị ràng buộc bởi thỏa thuận bảo mật nghiêm ngặt. Khu đất được trang bị nhiều biện pháp an ninh hiện đại như cảm biến chuyển động, camera giám sát và cửa ra vào điều khiển bằng mã số. Đáng chú ý, một khu chôn cất của người Hawaii bản địa nằm trong khu đất bị rào chắn và được nhân viên trang trại quản lý. Julian Ako, một cư dân địa phương có người thân chôn tại đây, phải làm đơn xin phép mới được vào, làm dấy lên lo ngại rằng nhiều khu chôn cất khác có thể bị che giấu vĩnh viễn.
Gần đây, Zuckerberg được cấp phép xây thêm ba công trình triệu đô trong khu đất. Những tòa nhà rộng lớn này được mô tả là ký túc xá, mỗi tòa có 16 phòng ngủ, 16 phòng tắm và một sân hiên rộng 1.300 foot vuông. Chi phí xây dựng dự kiến vượt 30 triệu USD, một con số khổng lồ gần bằng ngân sách cơ sở hạ tầng công cộng hàng năm của đảo Kauai.
Bảo Tồn Hay Ảnh Hưởng Đến Cộng Đồng?
Đại diện của Mark Zuckerberg khẳng định Koʻolau Ranch là trung tâm nông nghiệp tái tạo và bảo tồn, trồng vườn hạt mắc ca, nghệ và gừng. Họ cũng nhấn mạnh đóng góp của khu đất cho các tổ chức phi lợi nhuận địa phương và dự án bền vững. Nhưng nhiều người cho rằng những nỗ lực này không xóa bỏ được câu chuyện về sự mất cân bằng. Ở một hòn đảo nơi cư dân đang vật lộn với vấn đề nhà ở giá rẻ, an ninh lương thực và xói mòn văn hóa, sự tồn tại của một khu nghỉ dưỡng tư nhân lớn hơn nhiều thị trấn nhỏ tạo ra sự tương phản rõ rệt.
Với cộng đồng địa phương, nỗi lo không chỉ nằm ở diện tích đất. Đó là tiền lệ nguy hiểm đang được thiết lập. Nếu một tỷ phú có thể dần mua trọn một bờ biển, điều gì ngăn những người khác làm theo? Bề mặt Kauai có thể yên bình và xanh tươi, nhưng dưới đó là căng thẳng âm ỉ, một cuộc xung đột giữa sự giàu có tư nhân và ký ức tổ tiên, giữa tham vọng cá nhân và di sản cộng đồng. Tầm nhìn của Mark Zuckerberg về thiên đường Hawaii, xây bằng đá, thép và sự im lặng cưỡng chế, là lời nhắc nhở đau đớn với nhiều người dân Kauai về việc thiên đường có thể dễ dàng bị thu hẹp, từng mảnh một.